ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 5، مرداد 1402 ، شماره پی در پی 87

بررسی سبک شخصی ایرج میرزا

صفحه (55 - 70)
فهیمه اسدی (نویسنده مسئول)
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : مهر 1401

چکیده

زمینه و هدف: اشعار ایرج میرزا، بعنوان مطرحترین شاعرِ روزگار ما، شایستۀ مداقۀ بسیار است و مباحث سبک‌شناسی بسبب اشتمال بر دانشهای گوناگون ادبی، روشی مهم در بررسی آثار ادبی است؛ بنابراین بررسی سبک‌شناسانۀ اشعار ایرج میرزا، از دو جهت ضروری است؛ یکی جبران کمکاری ما در باب شاعری بزرگ و دیگر اهمیت بحثهای سبک‌شناسی. هدف از این پژوهش، معرفی سبک شخصی ایرج میرزا بعنوان شاعری صاحب سبک است؛ چنانکه باقر صدری نیا اشعارش را «استثنایی» در دورۀ مشروطه برمیشمرد و غلامحسین یوسفی او را برخوردار از بلاغتی خاص معرفی میکند.

روش مطالعه: پژوهش حاضر، مطالعه ای نظری است که به شیوۀ توصیفی - تحلیلی، بر دیوان اشعار ایرج میرزا انجام شده است. این دیوان اشعار به اهتمام محمدجعفر محجوب در نشر اندیشه منتشر شده است. در پژوهش پیشِ‌ رو و در بررسی سبک شخصی او، تنها وجوه غالب ذکر شده، به این معنی که ممکن است در اشعار ایرج میرزا استعاره های نابی هم وجود داشته باشد اما چون وجه غالب نیست، به آن اشاره نشده است.

یافته ها: ایرج میرزا ویژگیهای پربسامد سبک شخصی و ابتکاراتش را در محور همنشینی و در سطح زبان نشان میدهد و در این راستا غلبه در اشعار او با تشبیه و کنایات و ضرب‌المثلهای زندۀ امروزی است و مجاز و استعاره و بطور کلی انحراف از نرم در محور جانشینی در شعرش دارای بسامد اندکی است.

نتیجه گیری: تشبیهاتی با وجوه شبه بدیع، کنایات و مثلهای زندۀ معاصر، دارا بودن گنجینۀ گسترده از لغات و مفردات نو و کهن و دخیل و قدرت احضار بهنگام آنها، همراهی و موافقت کم‌نظیر واژه ها در زنجیرۀ نحوی، گزینش واژه ها با رعایت تناسبات آوایی و معنایی، قدرت ساخت واژه ها و صفات نو در هنگام نیاز و انتقادات اجتماعی در کنار طنزی ملیح، شاعری متفاوت و صاحب سبک از او ساخته است.

کلمات کلیدی
سبک , سبک شخصی , ایرج میرزا

• آدمیت، فریدون، (1357)، اندیشه های میرزا آقاخان کرمانی، تهران: پیام. ص 229.
• آدمیت، فریدون، (1349)، اندیشه های میرزا فتحعلی آخوندزاده، تهران: خوارزمی. ص 180.
• ایرج میرزا، (1352)، دیوان اشعار، تصحیح محمدجعفر محجوب، تهران: اندیشه.
• دشتی، علی (1364)، قلمرو سعدی، چاپ ششم. تهران: اساطیر. ص 85.
• دهباشی، علی، (1387) شرح آثار و احوال ایرج میرزا، تهران: اختران. ص 167.
• شمیسا، سیروس (1372) کلیات سبک‌شناسی، تهران: فردوس. ص 323.
• عسکری، ابوهلال، (1372)، معیار البلاغه، ترجمۀ محمدجواد نصیری، تهران: انتشارات دانشگاه تهران. ص 280.
• کادن، جی.ای (1380)، فرهنگ توصیفی ادبیات و نقد، ترجمۀ کاظم فیروزمند، تهران: شادگان. صص 284 و 501.
• کسروی، احمد، (1340) تاریخ مشروطه ایران، تهران: امیرکبیر. صص 606-706.
• محجوب، محمدجعفر (1345)، سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: انتشارات سازمان تربیت معلم. ص 142.
• محمدی، محمدحسین، (1394) «پژوهشی در سبک شخصی سعدی»، فصلنامۀ سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، (3) 8، صص 334 -399.